Het antwoord op deze vraag is dat dit niet is toegestaan. Het afnemen van alcohol- en drugstesten leidt tot het verwerken van gezondheidsgegevens en dit is op grond van de strikte privacyregels verboden. Slechts voor bepaalde beroepen, (piloten, boordpersoneel van vliegtuigen, treinmachinisten, schippers en loodsen) wegen de veiligheidsaspecten wel zwaarder dan de privacy belangen van de werknemer. Daarom is er voor die gevallen een specifieke wettelijke uitzondering en is het wel toegestaan. De test moet dan worden afgenomen door een (opsporings)ambtenaar, of door de Minister aangewezen personen.
Toestemming werknemer
Wij horen vaak de opmerking : ”maar onze werknemer heeft toestemming gegeven”. Dat biedt geen uitkomst. De toestemming dient ondubbelzinnig, specifiek geformuleerd en vrijelijk gegeven te zijn. Omdat de werknemer in een gezagsverhouding staat tot de werkgever, wordt niet snel aangenomen dat de toestemming vrijelijk gegeven is.
Wat kan een werkgever wel doen?
Het voeren van een algemeen beleid dat er op gericht is om het gebruik of het verkeren onder invloed van alcohol of drugs (ook medicijngebruik kan daar onder vallen) op het werk tegen te gaan, (een zogenaamd “ADM-beleid”), hoort bij de wettelijke verplichting van de werkgever om een goede en gezonde werkomgeving te waarborgen.
Naast het opnemen van duidelijke regels en waarschuwingen over het gebruik van alcohol, drugs en medicijnen, is het belangrijk om in het beleid ook aandacht te geven aan voorlichting, in te zetten op preventie (al dan niet met tussenkomst van de bedrijfsarts) en het bieden van voorzieningen (begeleiding en professionele hulp) voor werknemers met serieuze problematiek in relatie tot alcohol en drugs.
Maar let op: indien het beleid ook regels omvat over het afnemen van alcohol- en drugstesten, is dat in strijd met de privacywetging en kan dat tot forse boetes leiden.
Heeft de werkgever nu toch een alcohol- of drugstest afgenomen en dit bewijs wordt door de werkgever ingebracht in een ontslagzaak, dan laten de meeste rechters dit, in principe onrechtmatig verkregen, bewijs in het kader van de waarheidsvinding wel toe. In voorkomend geval leidt dat tot een hogere ontslagvergoeding.
Aangekondigde wetgeving
De mogelijkheden die de werkgever heeft voor het uitvoeren van alcohol- en drugstesten bij hun werknemers zijn op dit moment dus beperkt.
Daar lijkt verandering in te komen. Staatssecretaris Van Ark heeft half januari 2020 aangekondigd dat zij is gestart met de voorbereiding van wetgeving om alcohol- en drugstesten mogelijk te maken in de chemische sector. Ook wil zij onderzoeken of het mogelijk is tot een wettelijke uitzondering te komen voor andere specifieke gevallen waarin een zodanig groot veiligheidsrisico bestaat en er een zwaarwegend algemeen belang is dat de mogelijkheid van een alcohol- en drugstest (als aanvulling op een algemeen “ADM beleid”) rechtvaardigt.
Indien u hierover vragen heeft of hulp nodig heeft bij opstellen van een algemeen alcohol- en drugsbeleid, dan kunt u altijd contact met ons opnemen. Vanzelfsprekend houden wij u op de hoogte van de ontwikkelingen op dit gebied.